Nhã CarnrnBài nói chuyện tại UC Berkeley, Feb 25. 2015 trong buổi họp mặt vá»›i “Giải Khăn Sô Cho Huế/Mourning Headband for Hue”rnnnrnrnnnrnTừ trái: Giáo sÆ° Peter Zinoman giá»›i thiệu tác giả Nhã Ca và dịch giả Olga Dror rnrnKính chào quí vị,rnHôm nay, vá»›i người Việt chúng tôi, vẫn còn là ngày Tết. Mùng Bảy Tết. Xin chúc tết theo truyền thống Việt Nam: “Kính chúc tất cả quí vị má»™t năm má»›i Ất Mùi an lành.” rnVà xin cám Æ¡n UC Berkely. Cám Æ¡nm Trung Tâm Nghiên Cứu Đông Nam Á; Cám Æ¡n Giáo sÆ° Peter Zinoman và quí vị trong ban tổ chức. rnGiáo sÆ° Olga Dror, nhà nghiên cứu và giảng dạy về văn hoá lịch sá»­ Việt Nam, đã trình bầy đầy đủ về biến cố Tết Mậu Thân và “Giải Khăn Sô cho Huế.” Cám Æ¡n Olga.rnThÆ°a quí vị và các bạn,rnLà người viết văn thường viết khi má»™t mình, tôi chỉ quen viết, không quen nói. Sẽ không bao giờ có thể là diá»…n giả. Bài nói chuyện này được viết trÆ°á»›c. Tôi viết tiếng Việt và nói bằng “văn viết”.rnrnTiếng Kêu Tết Mậu ThânrnHình nhÆ° má»—i người đều có cuốn lịch riêng của mình, trong nhà hoặc trong đầu. Tôi biết má»—i tờ lịch có câu chuyện của nó, cả chuyện hôm qua, hôm nay, lẫn ngày mai. Câu chuyện của từng tờ lịch trong cuốn lịch chung được gọi là lịch sá»­.rnChiến tranh Việt Nam là cuá»™c chiến dài nhất của lịch sá»­ Hoa Kỳ trong thế ká»· 20. rnCuá»™c chiến ấy có cái bóng dài hÆ¡n là chính nó. rnĐó là cái bóng của trận tổng tấn công Tết Mậu Thân tại Huế năm 1968, do phía cá»™ng sản thá»±c hiện. Vá»›i những hầm chôn người và hàng ngàn thường dân Huế bị tàn sát, cái bóng oan khiên ấy ngày càng được nối dài. Dài hÆ¡n má»™t trận đánh. Dài hÆ¡n cả cuá»™c chiến. ChÆ°a biết đến bao giờ má»›i ngừng.rnLà người sống sót từ trận chiến Tết Mậu Thân, tôi viết “Giải Khăn Sô cho Huế”. Đây không phải tiểu thuyết hÆ° cấu. CÅ©ng chẳng phải văn chÆ°Æ¡ng thÆ¡ phú. Chỉ là chuyện thật, chuyện chạy bom chạy đạn. Chuyện mình, chuyện người. Mắt thấy tai nghe. Có sao viết vậy. Chỉ là những mảnh vỡ của má»™t thành phố tan tác trong cảnh há»—n mang giữa máu lá»­a, chết chóc. Giáo sÆ° Olga Dror gọi chúng là những “hình ảnh tức thì” của cuá»™c sống bị hủy hoại và vỡ nát. Bà “nghe” thấy tiếng nói từ loại hình ảnh này. rnLà má»™t trí thức Do Thái được sinh ra và lá»›n lên tại Nga từ thời Sô Viết, bà Olga đã rời khỏi đất nÆ°á»›c này khi Liên Bang Sô Viết còn là má»™t siêu cường. HÆ¡n 10 năm sau khi chế Ä‘á»™ Sô Viết đã sụp đổ, Giáo sÆ° Olga Dror đã có dịp trở lại nÆ°á»›c Nga. Năm 2012, trong má»™t cuá»™c há»™i thảo về kinh nghiệm quan hệ giữa nÆ°á»›c Nga và Việt Nam tổ chức tại Moscow, Olga thuyết trình về đề tài “Trận chiến Tết Mậu Thân tại Việt Nam và cuốn sách Giải Khăn Sô cho Huế.” NhÆ°ng nÆ°á»›c Nga hậu Sô Viết vẫn không hề khác 25 năm trÆ°á»›c. Thái Ä‘á»™ của cuá»™c há»™i thảo vá»›i đề tài này là chỉ có thể đề cập tá»›i “tá»™i lá»—i của phía Mỹ” trong trận chiến. Mọi lý lẽ khác bị dập tắt. Olga kể là sau đó, ngay chính trên đất Nga chứ không phải đâu khác, bà thấy mình quyết tâm hÆ¡n bao giờ hết, trong việc phải bảo vệ thứ tiếng nói từng bị vùi dập trong chiến tranh. Olga còn cho biết nguồn sức mạnh khích lệ bà trong quyết tâm này là những chuyện mà ông bà ná»™i của bà đã phải chịu Ä‘á»±ng trong thời Đệ Nhị Thế Chiến tại Saint Peterbourg.rnNăm 2012 là lúc người dịch và người viết “Giải Khăn Sô cho Huế” bắt đầu liên lạc làm việc vá»›i nhau. NhÆ°ng khi sá»± việc trên đây xẩy ra, tôi không hề biết gì. Khi đó chúng tôi chÆ°a quen nhau. Tôi không biết cuốn sách “Giải Khăn Sô cho Huế” đã cùng Ä‘i vá»›i Olga tá»›i nÆ°á»›c Nga ra sao. Chỉ biết Olga Dror là vị học giả uyên bác, người viết về Bà Chúa Liá»…u Hạnh của Việt Nam, má»™t công trình nghiên cứu mà chúng tôi khâm phục. Ba năm liên lạc thÆ° từ cùng làm việc, đã coi nhau là bạn, nhÆ°ng chỉ khi công việc đã xong, cầm cuốn sách anh ngữ trên tay, đọc bài của Olga, tôi má»›i biết chuyện này.rnĐiều mà Giáo sÆ° Olga tìm thấy trong cuốn sách Giải Khăn Sô cho Huế, là “tiếng nói của người dân trong chiến tranh.” Bà nói cuốn sách là cái nhìn cuá»™c chiến không qua cặp mắt của người lính hay chính trị gia, bình luận gia, mà qua cặp mắt của người dân không phe phái. Nó mô tả kinh nghiệm của những người dân bình thường. rnSau khi liệt kê đầy đủ và đối chiếu vá»›i các loại quan Ä‘iểm khác nhau về trận chiến đã được nói lên từ nhiều phía, nhiều nÆ¡i, nhiều nÆ°á»›c, Olga nhấn mạnh “Mourning Headband for Huế” là quan Ä‘iểm, là tiếng nói đích thá»±c của người dân miền Nam Việt Nam. Vá»›i nhà cầm quyền cá»™ng sản tại Việt Nam, tiếng nói này hoàn toàn bị cấm kỵ. Tác giả từng bị bắt bỏ tù, cuốn sách từng bị đóng Ä‘inh và cho tá»›i nay vẫn tiếp tục cấm Ä‘oán. Ngay tại Hoa Kỳ, tiếng nói của người dân miền Nam cÅ©ng chÆ°a từng được lắng nghe. Sách viết về chiến tranh Việt Nam hầu hết đều phát xuất từ miền Bắc Cá»™ng Sản.rnOlga cÅ©ng nói đọc Nhã Ca trong Giải Khăn Sô cho Huế, có khi người ta nghe tiếng la thất thanh, tiếng kêu gào tá»›i mức không còn ra tiếng nữa. Tôi biết đó là tiếng kêu từ Huế Tết Mậu Thân. Tiếng kêu của người dân miền Nam trong cuá»™c chiến. rnHôm nay, lần đầu tiên. tiếng kêu ấy được mang đến UC Bekerley. rnNhờ buổi họp mặt này, hai chị em chúng tôi được gặp nhau lần đầu. Cuốn sách chúng ta có hôm nay không chỉ là bản dịch. Phần chính của sách là công trình nghiên cứu nghiêm túc của Giáo sÆ° Olga về tiếng nói của người dân trong trận tấn công 1968. Giải Khăn Sô cho Huế và Nhã Ca, vá»›i hàng trăm chú giải chi tiết kèm theo bản Anh ngữ do Olga thá»±c hiện, chỉ còn là đề tài của công trình nghiên cứu.rnTha lá»—i cho tôi, Olga.rnTôi đã đẩy sang vai bạn phần lá»›n gánh nặng. rnBạn đã lãnh dùm việc nhìn lại toàn bá»™ trận chiến Tết Mậu Thân tại Huế. Bạn cÅ©ng đã giá»›i thiệu quá đầy đủ về cuốn sách, tác giả và tác phẩm. Phần tôi, chỉ xin góp thêm chuyện bên lề, lan man không thứ tá»±. Bắt đầu bằng… rnKý ức má»™t thời về rnchiến tranh, khủng bốrnTôi ra đời cùng lúc vá»›i cuá»™c Đại Chiến Thế Giá»›i lần thứ hai. Huế thời đó còn là kinh đô của các ông vua triều Nguyá»…n, nhÆ°ng cả nÆ°á»›c đã trở thành thuá»™c địa của Pháp. rnNăm 1937, quân Nhật tiến chiến nÆ°á»›c Trung Hoa rồi tràn vào Việt Nam kéo theo bom đạn của thế chiến. rnTừ thủa còn bé thÆ¡, hai ba tuổi, tôi đã biết nếm mùi chiến tranh, bom đạn, nhà cá»­a bị đốt cháy, cả nhà phải chạy loạn, Ä‘i tản cÆ° trên những chiếc ghe, người lá»›n chèo trối chết, thuận hoặc ngược dòng sông để lánh nạn.rnNăm 5, 6 tuổi, có lần theo lÅ© trẻ chÆ¡i đùa trên sân đình làng quê, thấy má»™t bãi máu nhuá»™m đỏ từ gốc cây sung, bọn trẻ chạy theo, lên thềm đình. Xác má»™t người đàn ông bị cÆ°a ra làm 3 khúc. Đầu treo trên cây, thân nằm giữa sân và tay chân sắp trên thềm đình. Người bị giết là má»™t thợ rèn, hiền lành. Việt Minh giết. rnNăm tôi 9 tuổi. Tại Huế, Việt Minh cÆ°á»›p chính quyền, vua Bảo Đại thoái vị, con đường Nam Giao của Huế, nÆ¡i có nhiều vườn chùa êm ả bá»—ng dấy lên nhiều cảnh kinh hoàng. Lúc đó, tôi học ở má»™t trường tiểu học tên là trường Nam Giao. Sáng sá»›m, mấy bạn trong xóm rủ nhau Ä‘i học, bọn con nít chúng tôi thường kinh hoàng la hét, khi thấy má»™t cái đầu bị cắt đứt lìa từ cổ để trong má»™t cái rổ tre vá»›i má»™t miểng giấy ghi của Việt Minh lên án Việt gian. Có khi đầu lâu hay thân người, hay cánh tay, đùi chân đặt trên cái rá, cái thúng. Có người tứ chi bị cắt rời, thân bỏ vào bao bố, đầu để ra ngoài, hai con mắt mở trừng trừng, miệng còn dính máu đông, rất hãi hùng. rnNhÆ°ng rồi… có má»™t lần, bạn tôi không la, không hét, không xô đẩy. Mà cÅ©ng nhÆ° thấy xung quanh không hề có ai. CÅ©ng không nhấc tay, dợm chân. Bạn đứng sững. Tuy còn là má»™t đứa nhỏ, nhÆ°ng tôi biết “đứng nhÆ° trời trồng” là lúc bạn đứng đó. Hai cái đầu được bày trên hai cái nón lá chính là ba và mẹ của bạn. Bạn ra sao lúc đó? Bạn cứ đứng vậy. Hai mắt bạn cÅ©ng trắng dã, trợn trừng nhÆ° bốn con mắt không thể nhắm của ba mẹ bạn.rnTôi cÅ©ng đứng nhÆ° vậy. Không nhấc nổi tay chân. Không mở miệng. Sau đó, người ta xua Ä‘uổi bọn con nít Ä‘i. Tôi lạc mất bạn.rnVà rồi, Tết Mậu Thân 1968, chuyện tàn sát tập thể bằng cách chôn sống đã diá»… ra tại Huế. Hàng ngàn dân Huế bị chôn ở Thành Ná»™i, ở Gia Há»™i, ở Bãi Dâu, ở Phú Thứ, ở khe Đá Mài… Không chỉ trong núi trong rừng, nÆ¡i họ bị chôn còn là đất chùa, đất nhà thờ, đất trường học, và ngay tại vườn nhà.rnTrong số những người bị chôn có chị Tâm Tuý, cô bạn trường Đồng Khánh của tôi. Khi xác được đào lên, thấy tóc mọc dài hÆ¡n, móng tay mọc dài hÆ¡n. Bạn tôi bị chôn sống khi còn đầy sức sống, nhÆ° nhiều nạn nhân khác.rnTrong cuá»™c hÆ°u chiến đêm giao thừa mùng má»™t tháng Giêng Tết Mậu Thân, nhằm ngày 29 tháng Giêng 1968, các Ä‘Æ¡n vị cá»™ng quân -gồm cả quân chính qui Bắc Việt và dân quân địa phÆ°Æ¡ng- lặng lẽ tiến vào Huế, kiểm soát được khu Gia Há»™i trong 20 ngày. Chỉ trong thời gian ngắn ngủi này, có tá»›i 473 người Huế bị chôn sống.rnTiếng kêu Tết Mậu Thân từ “Giải Khăn Sô cho Huế” má»›i chỉ là những ghi nhận đầu tiên. Còn hàng ngàn tiếng kêu khác bao năm qua vẫn liên tục cất lên, ngay trên đất Hoa Kỳ. Xin kể má»™t trường hợp mà chính tôi biết rõ: Ông Võ Trang, 56 tuổi, cÆ° dân San Diego, má»™t kỹ sÆ° Ä‘iện Ä‘ang làm việc cho Bá»™ Hải Quân Hoa Kỳ tại đây, hồi tưởng việc bố của ông được mời Ä‘i “họp” chỉ 2 ngày trÆ°á»›c khi quân Ä‘á»™i quốc gia tái chiếm thành phố Huế. Ngày ấy, ông còn là má»™t thiếu niên 15 tuổi. Sau đây là Ä‘oạn trích do ông Võ Trang viết:rn”Trong khi tôi Ä‘ang ngồi cạo chiếc ghế xích Ä‘u cÅ© để sÆ¡n lại thì bá»—ng có người vá»— vai tôi và hỏi nhẹ “Em Æ¡i! Có ba ở nhà không?” Tôi bàng hoàng quay lại. Hai người, má»™t dân quân áo bà ba quần cụt, má»™t chính quy vá»›i dép râu và quân phục, nón cối màu vàng. Tôi hỏi lại họ muốn kiếm ai thì họ nói tên ba tôi rõ ràng. Chị giúp việc mà gia đình tôi vừa thuê vài tháng trÆ°á»›c đã mở cá»­a sau cho họ. Tôi vào kêu ba tôi trong hầm giã chiến. Hết đường chạy rồi! Phòng chỉ có má»™t cá»­a ra vào thì họ đã đứng chận. Ba tôi mặt tái xanh và không nói gì nữa. Trong hầm còn có má»™t người em trai của me tôi, là má»™t cảnh sát viên, đã khuyên ba tôi nên Ä‘i ra để họ khỏi xông vào bắt thêm những người họ không dá»± định. Me tôi Ä‘Æ°a thêm chiếc áo len cho cho ba tôi mặc vào. Người anh thứ hai của tôi chạy theo xin Ä‘i thế nhÆ°ng họ không cho. Hôm đó là ngày 19 âm lịch tháng Giêng năm Mậu-Thân…rn”Khoảng hÆ¡n má»™t tuần sau, các hầm chôn người tập thể nằm phía sân sau của trường Tiểu Học Gia Há»™i được phát hiện. Xác người khi được khai quật, tuy chÆ°a bị rữa nhÆ°ng đã sÆ°ng phồng lên và bốc mùi. rn”Cái thây người được kéo lên để nằm ngá»­a người trên má»™t u đất, miệng há hốc, mặt Ä‘en xám và dính đầy đất, hình ảnh mà cả cuá»™c đời tôi không bao giờ quên. Đó là ba của tôi. Những chứng cá»› không thể chối cãi. Chiếc áo có vẽ 4 cái đầu của ban nhạc “The Beatles” bên ngá»±c trái, là chiếc áo Ä‘á»™c nhất vô nhị của anh tôi mà ba tôi rất thích. Hai chiếc tất (vá»›) thêu lủng lá»— mà anh em chúng tôi đều biết được chia đều vào 2 túi quần. Rõ ràng là dấu hiệu ba tôi để lại cho gia đình nhận diện. Tôi không biết ba tôi đã vật vã nhÆ° thế nào vào giờ phút đó nhÆ°ng me tôi và các anh em tôi thì vẫn Ä‘au Ä‘á»›n cho đến bây giờ…”. rnVõ Trang cho biết trong số người bị chôn có cả cô gái 19 tuổi ở cách nhà ông 2 căn. Người anh là má»™t cảnh sát viên vắng mặt nhÆ°ng có tên trong danh sách được mời, cô em thay thế anh “Ä‘i họp”!rnVà kể thêm: “Thảm sát tập thể nhÆ° thế này cÅ©ng đã xảy ra ở Sịa, vùng quê gần Huế, vào năm 1947. trÆ°á»›c khi rút lui vì nghe tin quân Pháp sắp trở lại, cá»™ng sản kêu gọi dân chúng Ä‘i đào hầm chống Pháp. Những hầm này thật ra chính là những hầm chôn tập thể chỉ trong vài ngày sau đó. Theo lời chú tôi kể lại họ Ä‘i bắt người cả ban ngày và ban đêm. Ông Cố Ná»™i của tôi, đã 70 tuổi cÅ©ng đã bị bắt Ä‘i vào ngày 17 tháng 2 nhằm ngày 20 Tết Âm Lịch. Lúc đầu người ta phát giác xác anh TH., má»™t nhân vật có võ được biết trong làng, chết bên vệ đường vá»›i nhiều vết chém, đứt cả bàn tay. Rồi lần theo vết máu người ta tìm đến những hầm chôn người tập thể trong đó có cả Ông Cố Ná»™i của tôi và em của Ông. Những vết cắt cho thấy họ bị chặt đầu bằng mã tấu!(1). rnrnnnrnrnnnrnrnNhà văn Nhã Ca và nhà giáo Trần Hạnh của UC Berkeley. Ảnh Nguyệt Cầm.rnrnVà Đêm Huế 1970rnrnHai năm sau trận chiến Mậu Thân, họp mặt ra mắt sách “Giải Khăn Sô cho Huế” lần đầu tại Sàigòn, vá»›iù sá»± hiện diện của Hoà thượng Thích Trí Thủ, vị đại sÆ° huynh của các nhà lãnh đạo Phật giáo Việt Nam. Sau đó toàn bá»™ số thu từ cuốn sách được mang về trao tặng trường trung học Đồng Khánh và Đại học Y Khoa Huế. Chuyến Ä‘i Huế lần này có sá»± tham dá»± của Linh mục Cao văn Luận, viện trưởng sáng lập Đại học Huế, nhà văn Doãn Quốc Sỹ, các nhạc sÄ© Phạm Duy, Cung Tiến. . . rnrnTại Huế vào thời Ä‘iểm này, dân chúng ngày ngày Ä‘ang lùng kiếm đào bá»›i các hầm chôn người do cá»™ng quân để lại, thành phố đổ nát đầy tang tóc. Đêm Huế 1970 cho tôi những hình ảnh nhá»› đời.rnrnMá»™t buổi chiều, vá»›i chiếc xe Volkswagen, chúng tôi sang Thành Ná»™i. Đây là chiếc xe của ông bà bác sÄ© Horst Gunther Krainick để lại trong chung cÆ° y khoa sau khi bị cá»™ng quân bắt Ä‘i. Ông bà cùng hai vị bác sÄ© người Đức khác là Raimund Discher và Bác SÄ© Altekoester là bốn bác sÄ© người Đức sang giúp trường Y khoa Huế từ 1960. Cả bốn vị đều đã bị cá»™ng quân bắt Ä‘i xá»­ bắn. rnTại Thành Ná»™i, chúng tôi có buổi ăn tối vá»›i các bạn ở trường Âm Nhạc Huế. Đây là nÆ¡i trú đóng của cá»™ng quân trong cuá»™c giao chiến. Trong khu vườn nhà trường, có con mÆ°Æ¡ng dẫn nÆ°á»›c chạy qua. Lúc đứng ở sân, người vợ của anh bạn giám đốc trường nhạc chỉ tay vào cái mÆ°Æ¡ng, nói là sau khi Việt Cá»™ng đã rút chạy, anh chị trở lại đây, thấy xác binh sÄ© Việt Cá»™ng nằm chết xếp lá»›p dày đặc trong con mÆ°Æ¡ng. rnrnNgười chết không còn oán thù, có má»™t mâm cÆ¡m, má»™t bát nhang bày ở đó.rnrnTrên đường lái xe về, trong đêm Huế thê long đâu đâu cÅ©ng thấy bầy bàn thờ nhang khói, chúng tôi có ngừng lại thăm má»™t ngôi nhà có người cha người anh đã bị cá»™ng sản chôn sống tại Gia Há»™i. Con em trong nhà mang áo xô gai, thay nhau cầm bó Ä‘uốc chạy quanh gốc cây trÆ°á»›c nhà. Theo niềm tin của dân gian, những hồn chết oan không biết đường về nhà. Phải đốt Ä‘uốc hÆ°á»›ng dẫn cho linh hồn lÆ°u lạc biết đường mà trở về.rnrnCó biết bao hồn oan trong trận chiến Huế Mậu Thân Ä‘ang chờ ánh Ä‘uốc, cả hồn oan của những chiến binh miền Bắc bỏ xác trong mÆ°Æ¡ng nÆ°á»›c thành ná»™i. rnrnNăm Ất Dậu, 1885, Pháp đã Ä‘Æ°a quân vào Huế uy hiếp triều đình. Đêm 23 tháng 5 âm lịch, 30,000 quân Nam tấn công căn cứ Pháp tại Mang Cá nhÆ°ng bị đánh bại. Kinh thành thất thủ, đại thần Tôn Thất Thuyết phải mang Vua Hàm Nghi chạy ra Quảng Trị mở phòng trào Cần VÆ°Æ¡ng. Trong trận chiến này, hÆ¡n 1500 quân dân Huế bị tàn sát. Ngay từ năm Mậu Tuất tiếp theo, Huế lập Đàn Tưởng Niệm, xây thêm miếu Âm Hồn trong Thành Ná»™i, hàng năm, đúng ngày giá»—, cả thành phố đều đốt nhang, làm lá»…. Thá»±c dân Pháp không cấm việc dân Huế tưởng niệm người chết. Cá»™ng sản thì khác.rnrnHuế Mậu Thân, số nạn nhân bị tàn sát nhiều gấp 5 lần, nhÆ°ng từ sau 1975, mọi đài tưởng niệm đều bị phá bỏ, dân chúng thì bị công an đến từng nhà truyền lệnh cấm tụ tập làm giá»—.rnrnHình ảnh bập bùng của những ngọn Ä‘uốc đêm Huế ấy bao năm vẫn chập chờn trong đầu tôi.rnrnThÆ°a quí vị, rnrnNăm Ất Mùi 2015, bốn mÆ°Æ¡i năm sau chiến tranh Việt Nam cÅ©ng là dịp ká»· niệm 20 năm bang giao Việt Mỹ. rnLịch sá»­ có ghi là hai năm trÆ°á»›c khi Ná»™i chiến Nam Bắc Mỹ kết thúc, tổng thống Hoa Kỳ Abraham Lincoln đã chỉ định “má»™t ngày tủi nhục quốc gia” cho nÆ°á»›c Mỹ. Trong ngày này ông đã kêu gọi cả nÆ°á»›c nhận chung “tá»™i lá»—i của chúng ta” và cùng nhau xÆ°ng tá»™i, cầu nguyện sá»± tha thứ.rnrn”Ngày tủi nhục quốc gia” được công bố tại Mỹ là ngày 30 tháng 3 năm 1863. Đã hÆ¡n 150 năm. Ná»™i chiến Hoa Kỳ chấm dứt vào vào tháng TÆ° năm 1865. Liên Bang nÆ°á»›c Mỹ, vá»›i sá»± tôn trọng dành cho phía miền Nam- lá cờ miền Nam vẫn được treo, binh sÄ© miền Nam vẫn giữ súng cá nhân, liệt sÄ© Nam Bắc chung nghÄ©a trang, cả nÆ°á»›c không có má»™t cuá»™c diá»…n binh hay lá»… há»™i mừng chiến thắng. Từ đó mà có được nÆ°á»›c Mỹ ngày nay.rnrnSau Tết Ất Mùi, sang năm sẽ là Tết Bính Thân. Sắp thêm má»™t năm Thân.rnrnChiến tranh Việt Nam, anh em má»™t nhà bị đầy tá»›i chá»— giết nhau, thù hận nhau. Tháng TÆ° 1975 của Việt Nam- sau tháng TÆ° của nÆ°á»›c Mỹ 110- thêm cả triệu người miền Nam bị thủ tiêu, tù đày, chìm dÆ°á»›i đáy biển. Vậy mà cho tá»›i nay, tại Việt Nam cÅ©ng nhÆ° tại nhiều nÆ¡i, trong nhiều cái đầu, vẫn chÆ°a thấy nghÄ© lại.rnrnTrong bài “Tá»±a Nhỏ: Viết Để Chịu Tá»™i” mở đầu sách Giải Khăn Sô Cho Huế, tôi có viêt rằng chính thế hệ chúng ta, thế hệ của tôi phải chịu trách nhiệm về cuá»™c tàn sát Tết Mậu Thân cÅ©ng nhÆ° cả cuá»™c ná»™i chiến. Tầm nhìn thế hệ không phải phân biệt tả hữu, nam bắc. Sau đó là lời mời gọi cùng đứng trÆ°á»›c bàn thờ ngày giá»—.rnrnKhi viết lời tá»±a nhỏ cho bản in lần đầu “Giải Khăn Sô Cho Huế” vào năm 1969, tôi viết vá»›i niềm tin vào tÆ°Æ¡ng lai của Huế, tÆ°Æ¡ng lai Việt Nam. rnrnVào năm 2008, khi viết thêm ít dòng cho bản Việt ngữ của cuốn sách được tái bản ở Mỹ, tôi viết “Sẽ tá»›i lúc phải có má»™t bàn thờ chung, ngày giá»— chung tại quê hÆ°Æ¡ng, nÆ¡i từng biết thế nào là sá»± ăn ở tá»­ tế, nhÆ° từng biết thế nào là văn hóa, lịch sá»­.”rnVà hôm nay, tại đây, vẫn vá»›i nguyên vẹn niềm tin xÆ°a, tôi tiếp tục chờ đợi.rnNhững người Huế từng bị tàn sát Tết Mậu Thân xứng đáng được tưởng niệm.rnrnCác thế hệ tÆ°Æ¡ng lai tại Việt Nam xứng đáng được nghe, được nghÄ©, được nói Ä‘iều chân thật, được hưởng má»™t đất nÆ°á»›c lành lặn, sạch sẽ. Ngày ấy sẽ tá»›i.rnKính chào và cám Æ¡n quí vị.rnNhã Carnrn(1) Bài “Xuân Này Nhá»› Xuân XÆ°a” của tác giả Võ Trang, sách “Viết Về NÆ°á»›c Mỹ” 2009.